Jak został wyznaczony obszar GAEC 2? Czy będzie możliwe odwołanie?

Wielu rolników zadaje pytanie, jak zostały wyznaczone strefy objęte normą GAEC 2. Zapytaliśmy o to u źródła, czyli w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (IUNG), który na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa opracował mapę tych stref na terenie naszego kraju.

Norma GAEC 2. Po co nam te strefy ?

Norma GAEC 2 wiąże się z normami Wspólnej Polityki Rolnej, wymaganymi prze Komisję Europejską. Jej wdrożenie jest obligatoryjne dla wszystkich państw należących do Wspólnoty. Jej wdrożenie jest wymagane w związku z systemem dopłat bezpośrednich. Ma ona na celu ochronę gleb zasobnych w węgiel przed degradacją, z reguły są to gleby torfowe oraz tereny podmokłe. Głównym kryterium objęcia strefą była zawartość materii organicznej na poziomie 40 proc. przy miąższości tej warstwy wynoszącej minimum 40 cm. Przy czym oba kryteria muszą być spełnione w warstwie do głębokości jednego metra. Warto zaznaczyć, że początkowo Komisja Europejska chciała by było to minimum 30 proc. węgla co znacznie zwiększyłoby areał objęty tą normą.

Ochrona gleb bogatych w materię organiczną ma za zadanie nie dopuścić do ich degradacji, gdyż wtedy uwolniony z nich węgiel zostanie wyemitowany do atmosfery. Gleby tego rodzaju mają też znaczenie w retencjonowaniu wody, gdyż są zdolne do zatrzymywania jej w dużych ilościach, a to ma duże znaczenie dla mikroklimatu i środowiska. Trzeba mieć także świadomość, że gleby tego typu tworzą się w okresie tysięcy lat, a niewłaściwie użytkowane degradują się bardzo szybko.

Czytaj więcej
GAEC 2 obejmie blisko 400 tys. ha gruntów rolnych

Na jakiej podstawie zostały wyznaczone strefy objęte normą GAEC 2 ?

Ministerstwo rolnictwa zwróciło się z prośbą o pomoc do IUNG w Puławach, aby uzyskać wsparcie w wyznaczeniu obszarów, które spełniają kryteria normy, zgodnie ze stanem faktycznym. Punktem wyjścia były mapy glebowo rolnicze z lat 60.-80. ubiegłego wieku, na których w wyniku szeroko zakrojonych badań terenowych (opracowywanie map trwało prawie 30 lat). Oczywiście od tamtego czasu wiele mogło się zmienić w terenie, szczególnie dla gleb organicznych, które w wyniku odwodnienia i związanej z tym degradacji, mogły stracić duży procent materii organicznej. Tak dzieje się np. w przypadku murszu, który powstaje z gleb torfowych i po odwodnieniu może mieć w wierzchniej warstwie uprawnej np. 10 proc. materii organicznej, ale pod tą warstwą, gdzie jest wystarczająco dużo wilgoci ilość materii organicznej będzie znacznie większa.

Czytaj więcej

Rolnik nie zgadza się na GAEC 2 w swoim gospodarstwie. Co wtedy?

Badania gleby w terenie

Jak więc widać na tym przykładzie, automatyczne przeniesienie danych z map glebowo-rolniczych byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe i niezgodne ze stanem faktycznym. By uaktualnić te dane w latach 2021-2024 przy wsparciu stacji chemiczno-rolniczych dla terenu całego kraju, zostały wykonane prace terenowe i badania laboratoryjne próbek gleb. Próbki były pobierane do jednego metra głębokości. Były one pobierane na zlecenie państwa, bez powiadamiania właścicieli poszczególnych działek, z których były pobierane. Dzięki badaniom terenowym powstała baza danych reprezentujących prawie 15 000 próbek glebowych ze współrzędnymi geograficznymi, tak by próbkę można było przyporządkować do danego obszaru i określić aktualny poziom zawartości materii organicznej. Dodatkowo, aby zwiększyć dokładność wyznaczania tych stref na mapę glebowo-rolniczą, wyniki badań terenowych nałożono numeryczny model terenu, który wskazywał, gdzie są zagłębienia terenu, w których gromadzi się więcej wody i są tam warunki do zachowania wyższego poziomu materii organicznej. W badaniach wykorzystano również zdjęcia satelitarne, które pozwoliły wskazać obszary o ciemniejszej barwie i większej wilgotności. Wykorzystano także Bazę Danych Obiektów Topograficznych, która zawiera położenie bagien i mokradeł. Na podstawie tych wszystkich danych określono strefy objęte normą GAEC 2. Obszar ten wynosi prawie 400 000 ha gruntów i, jak podkreślają specjaliści z IUNG, jest jedną z najdokładniejszych map takich obszarów w Europie.

Obszary GAEC 2 rozrzucone na polach

Rolników dziwią pojedyncze obszary lub bardzo nieregularne ich kształty objęte normą, które znajdują się często na środku pól. Wynika to z kryteriów oraz z przyjętej metodyki. W ich wyniku model pokazał, że w danej części pola znajduje się taki obszar. Wokół niego może znajdować się obszar z glebą organiczną zawierającą nieco mniej niż 40 proc. materii organicznej i nie spełnia on założonych w definicji normy GAEC 2 kryteriów.

Czy będzie się można odwołać  ws. wyznaczenia obszarów objęte normą GAEC 2?

Oczywiście może się zdarzyć, że mapy glebowo-rolnicze wykorzystane do kwalifikacji obszarów GAEC 2 posiadały błędy lub przez czas od jej stworzenia do czasów współczesnych zawartość materii organicznej spadła i objęcie terenu normą GAEC 2 jest błędne. Jeśli rolnik się z tym nie zgadza to w najbliższych dniach zostanie ogłoszona przez Ministerstwo Rolnictwa procedura zgłaszania rozbieżności. Prawdopodobnie będzie je można zgłosić poprzez eWniosekPlus składany w ramach dopłat bezpośrednich. ARiMR będzie te odwołania rolników kierował do IUNG w Puławach, który będzie ją weryfikował, zarówno przy użyciu danych przestrzennych, lub jeśli zajdzie taka potrzeba poprzez weryfikację w terenie i sprawdzanie ze stanem faktycznym, poprzez pobieranie próbek.

Warto podkreślić, że obszary objęte normą GAEC 2 będą weryfikowane i przed kolejną kampanią zbierania wniosków mapa tych obszarów zostanie skorygowana. Na dziś nie ma deklaracji, ze strony Komisji Europejskiej, mających na celu zmianę kryteriów co mogłoby się wiązać z zwiększeniem stref objętych normą GAEC 2.

Czego nie można robić na terenach objętych GAEC 2?

Na terenach objętych strefą GAEC 2 w przypadku trwałych użytków zielonych, nie będzie można wykonywać podsiewu poprzez pełną uprawę gruntów, a w przypadku, gdy są to pola uprawne nie będzie można wykonywać uprawy głębszej niż 15 cm (na tę głębokość będzie można wykonywać orkę). Za weryfikację czy rolnicy stosują się do tych wymogów będzie odpowiedzialna ARiMR. Jeśli chodzi o rowy, to obowiązuje zakaz budowy nowych, ale prawdopodobnie będzie możliwa konserwacja tych już istniejących.

Źródło: www.farmer.pl